“Toen ik 16 jaar was, werd ik vastgezet. Ik was geen lieve jongen. Maar wie wel? Eerst moest ik naar Breda, later naar de JJI in Lelystad.” Appie, nu 24 jaar, is kwetsbaar. Hij heeft een IQ van 60 en een autismespectrumstoornis. JJI Lelystad is een penitentiaire inrichting speciaal voor jongeren zoals Appie. Appie: “Door de hulp in het JJI kan ik nu op mezelf wonen.”

Helemaal op zichzelf woont Appie nog niet. Hij krijgt begeleiding. Liefst wil hij snel naar een eigen flatje. “Een toekomst met een vrouw en kindjes, dat zou ik wel willen. En dan een baan als designer meubelmaker, zodat ik gewoon mijn eigen geld verdien. Dat hoeft niet veel te zijn. Vrij kunnen leven, dat vind ik nu belangrijk.”

Acht jaar
Appie is een mooie jongen, vriendelijk ook. Onder zijn muts schuilt een verlegen gezicht. Emoties toont hij niet. “Boosheid zit van binnen, dat ziet niemand.” Dat was wel eens anders. Appie is niet voor niks veroordeeld. Hij vindt het lastig om terug te kijken. “Ik zat acht jaar vast. Dat was moeilijk. Altijd dacht ik aan de dag dat ik vrij zou komen, daar deed ik alles voor. Ik heb veel certificaten gehaald op school; voor ramenlappen, heftruckchauffeur en meubelmaker.”

Het duurde lang voordat Appie veroordeeld kon worden. Juridische termen schudt hij moeiteloos uit zijn mouw: “Geen bewijs, geen eis. Ik ben in hoger beroep gegaan en later nog in cassatie. Na vier jaar procederen kreeg ik PIJ, dat is jeugd-tbs. Ik zat toen al in Lelystad.” De PIJ-maatregel was voor Appie de start van een intensief behandeltraject: “Ik moest leren terugkijken op wat er was gebeurd en vooruitkijken naar vrijheid.”

Parkietje
“Esther, de gedragswetenschapper, leerde mij wat er fout was gegaan. We hebben veel gepraat en tekeningen gemaakt over de problemen. Ik kreeg steeds een beetje meer vrijheid. In het begin mocht ik echt niks, ik had geen telefoon of zo. Ik moest ook heel zuinig zijn. Toen ik wat geld op mijn rekening had, mocht ik een parkietje kopen. Die wilde naar buiten en vloog zich dood tegen het raam.”

Strak in het pak
“Nog wat later kreeg ik een telefoon. Mijn begeleider Aziz heeft me geleerd hoe ik moest appen en hoe ik op Facebook kon, dat wist ik nog niet. Hij leerde me ook omgaan met geld. Ik zag dat andere mensen lege flessen weggooiden, die ben ik gaan verzamelen. Ze hadden bij de winkel nog nooit zoveel flessen tegelijk gekregen, bijna 500. Daarmee verdiende ik €120. Van dat geld kocht ik een pak voor de bruiloft van mijn zus. Ik deed het pak ook aan bij de verlengingszitting voor de PIJ, zo zag ik er netjes uit. In het begin mocht ik alleen met begeleiding de JJI uit. Later mocht ik ook alleen. Steeds iets langer, totdat ik klaar was om echt weg te gaan. Dat is nu een halfjaar geleden. Ik ben blij dat het achter de rug is. Ik ga nooit meer terug.”

*In verband met privacy is Appie niet zijn echte naam.